१. होली पर्वको ऐतिहासिक पृष्ठभूमि
होली हिन्दू धर्मावलम्बीहरूको एक महत्वपूर्ण चाड हो, जुन प्राचीन समयदेखि मनाइँदै आइरहेको छ। यसको उत्पत्तिसँग विभिन्न पौराणिक कथाहरू जोडिएका छन्।
सबैभन्दा प्रसिद्ध कथा प्रह्लाद, हिरण्यकश्यपु, र होलिकासँग सम्बन्धित छ। हिरण्यकश्यपु एक घमण्डी राक्षस राजा थियो जसले भगवान् विष्णुको पूजालाई निषेध गर्न खोज्यो। तर, उनको छोरा प्रह्लाद भने विष्णुको भक्त थिए। हिरण्यकश्यपुले प्रह्लादलाई मार्न अनेकौं प्रयास गर्यो, जसमा एक उपाय थियो—उनलाई उनकी बहिनी होलिकाको साथ आगोमा हाल्ने। होलिकासँग आगोले नछुने वरदान थियो, तर जब उनले प्रह्लादलाई बोकेर आगोमा बसिन्, विष्णुको कृपाले होलिका जलेर नष्ट भइन्, तर प्रह्लाद बच्न सफल भए। यही घटनाको सम्झनामा होली मनाइन्छ।
२. कसले सुरु गरे?
होली पर्वको आरम्भ प्राचीन भारतमा वैदिक कालदेखि नै भएको मानिन्छ। यसलाई आर्य सभ्यतासँग पनि जोडेर हेरिन्छ। विशेष गरी उत्तर भारतमा यो पर्व विशेष रूपमा प्रचलित रहँदै आएको छ।
३. कुन-कुन देशमा मनाइन्छ?
होली मुख्यतः भारत र नेपालमा धूमधामका साथ मनाइन्छ। साथै, हिन्दू समुदाय रहेको अन्य देशहरू, जस्तै—बाङ्लादेश, पाकिस्तान, श्रीलंका, मलेसिया, थाइल्याण्ड, फिजी, गुयाना, त्रिनिडाड एन्ड टोबागो, अमेरिका, क्यानडा, र बेलायतमा पनि होली मनाइन्छ। हालका वर्षहरूमा यो चाड गैर-हिन्दू समुदायहरूमा पनि लोकप्रिय बन्दै गएको छ।
४. होली पर्व मनाउने उद्देश्य
होली पर्वको मुख्य उद्देश्य सामाजिक सद्भाव, प्रेम, र मित्रतालाई प्रवर्द्धन गर्नु हो। यस पर्वमा पुराना वैमनस्यता बिर्सेर सबैले मिलेर आपसी भाइचारा कायम गर्छन्। साथै, होली वसन्त ऋतुको आगमनको संकेत पनि हो, जसले प्रकृतिमा नयाँ उत्साह ल्याउँछ।
५. होली मनाउँदाका फाइदाहरू
सामाजिक एकता: जाति, धर्म, र वर्गको भेदभाव तोड्दै समाजलाई एकताको सूत्रमा बाँध्छ।
आनन्द र तनाव निवारण: रंग खेल्दा हाँसो-मजाक हुन्छ, जसले मानसिक तनाव कम गर्छ।
शारीरिक फाइदा: परम्परागत रंगहरू प्राकृतिक जडीबुटीबाट बनाइएका हुँदा तिनले छालालाई पोषण दिन्छन्।
वातावरणीय महत्व: वसन्त ऋतुको आगमनसँगै वातावरण सफा हुन्छ, कीटाणुहरू नष्ट हुने विश्वास गरिन्छ।
६. होलीले स्वास्थ्यमा पार्न सक्ने असरहरू
छालाको समस्या: आजकाल धेरैजसो रासायनिक रंगहरू प्रयोग गरिन्छ, जसले छालामा एलर्जी, रashes, वा जलन हुन सक्छ।
आँखा तथा श्वासप्रश्वासको समस्या: केहि रंगहरूमा विषाक्त पदार्थ मिसिएको हुन सक्छ, जसले आँखा जलन वा दमको समस्या निम्त्याउन सक्छ।
संक्रमणको जोखिम: होली खेल्ने क्रममा सरसफाइमा ध्यान नदिएमा छालाको रोग वा अन्य संक्रमण हुन सक्छ।
७. होली खेल्दा सचेत हुनुपर्ने कारणहरू
प्राकृतिक वा जैविक रंगहरूको मात्र प्रयोग गर्नु।
आँखा, कान, र मुखमा रंग पस्न नदिनु।
बालबालिका तथा बृद्धवृद्धाहरूलाई सुरक्षित रुपमा होली खेल्न प्रेरित गर्नु।
अत्यधिक मदिरा वा नशालु पदार्थ सेवन नगर्नु।
सरसफाइमा ध्यान दिनु र होली खेलिसकेपछि राम्रोसँग सफा हुनु।
निष्कर्ष
होली केवल रंगहरूको पर्व मात्र होइन, यसले प्रेम, मित्रता, सद्भाव, र उमंगको सन्देश दिन्छ। यद्यपि, होली मनाउँदा सचेतना अपनाउन आवश्यक छ, ताकि यस पर्वको वास्तविक मर्म कायम रहोस्। सही तरिकाले मनाइयो भने होली स्वस्थ र सुरक्षित रहन सक्छ।
