इतिहास, वर्तमान र भविष्यको परिप्रेक्ष्यमा
हरेक वर्ष ८ मार्चका दिन संसारभरि अन्तर्राष्ट्रिय श्रमिक महिला दिवस मनाइन्छ। यो दिवस महिला अधिकार, समानता र श्रमिक महिलाहरूको योगदानको सम्मानमा समर्पित छ। यसको इतिहास श्रमिक महिलाहरूको संघर्षसँग गहिरो रूपमा जोडिएको छ।
इतिहासको पानाबाट
कम्युनिस्ट आन्दोलनकी अग्रणी नेता क्लारा जेटकिनले सन् १९१० मा कोपनहेगनमा आयोजित श्रमिक महिला सम्मेलनमा पहिलो पटक अन्तर्राष्ट्रिय श्रमिक महिला दिवस मनाउने प्रस्ताव राखेकी थिइन्। उक्त सम्मेलनमा १७ देशका १०० प्रतिनिधिहरू सहभागी थिए। त्यसबेला महिलाहरू श्रम शोषण, न्यून पारिश्रमिक, लामो कार्य समय र मतदान अधिकारको अभाव जस्ता समस्यासँग जुझिरहेका थिए।
यसै क्रममा सन् १९०८ मा अमेरिका र यूरोपका श्रमिक महिलाहरूले आफ्नो अधिकारका लागि व्यापक आन्दोलन गरे। विशेषगरी, न्यूयोर्कमा भएको महिला श्रमिकहरूको हड्तालले अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा महिला अधिकार र श्रम आन्दोलनलाई अझ बलियो बनायो। त्यसकै जगमा ८ मार्चलाई श्रमिक महिला दिवसको रूपमा स्थापना गरियो।
वर्तमानमा कायम हिंसा र विभेद
आजको आधुनिक समाजमा महिलाहरूले शिक्षा, रोजगार, राजनीति र व्यवसायमा उल्लेखनीय प्रगति गरिसकेका छन्। तर पनि महिलामाथिको हिंसा, भेदभाव, यौन शोषण, घरेलु हिंसा र सामाजिक असमानता जस्ताख समस्याहरू अझै गम्भीर रूपमा कायम छन्।
महिलाहरूलाई आज पनि पुरुषसरह पारिश्रमिक दिइँदैन।
महिलाहरू कार्यस्थलमा यौन हिंसाको शिकार भइरहेका छन्।
घरेलु हिंसा, बाल विवाह, दाइजो प्रथा जस्ता सामाजिक कुप्रथाहरूले महिलाहरूको स्वतन्त्रतालाई बाधा पुर्याइरहेका छन्।
महिला श्रमिकहरू अझै पनि न्यून ज्याला र असुरक्षित रोजगारीको चपेटामा छन्।
नारी सशक्तिकरणका लागि केवल कानुनी व्यवस्था पर्याप्त छैन। समाजका गहिरा जरा गाडेका पितृसत्तात्मक सोच, धार्मिक अन्धविश्वास, सामाजिक संरचना र पूँजीवादी शोषणकारी प्रणालीले महिलाहरूलाई अझै पनि दोस्रो दर्जाको नागरिक बनाइरहेको छ।
क्रान्तिकारी महिलाहरूको भूमिका
इतिहास साक्षी छ कि जब-जब समाजमा अन्याय, शोषण र विभेद बढ्यो, तब महिलाहरू क्रान्तिको अगुवाइ गर्न अगाडि आए।
रुसको फेब्रुअरी क्रान्ति (१९१७) श्रमिक महिलाहरूको नेतृत्वमा सुरू भएको थियो।
चीनको सांस्कृतिक क्रान्ति, भियतनामको मुक्ति आन्दोलन, नेपाली जनयुद्ध लगायतका क्रान्तिहरूमा महिलाहरूको भूमिका निर्णायक थियो।
आज पनि वैज्ञानिक समाजवाद स्थापना गर्न महिलाहरूको भूमिका महत्त्वपूर्ण छ। महिलाहरू केवल उत्पीडित समूह होइनन्, उनीहरू शोषणविरुद्धको संघर्षको अगुवा शक्ति हुन्।
वैज्ञानिक समाजवाद र महिलाको भूमिका
वैज्ञानिक समाजवादका आधारभूत सिद्दान्त अनुसार समाजको मुक्ति केवल वर्ग संघर्षद्वारा सम्भव छ। महिलाहरूले समानता, स्वतन्त्रता र समाजवादी व्यवस्था स्थापनाका लागि निम्न भूमिका खेल्नुपर्छ—
१ . श्रमिक महिला आन्दोलनलाई संगठित बनाउने
श्रमिक महिलाहरूको सचेतना, संगठन र नेतृत्व क्षमताको विकास गर्नुपर्छ।
महिला मजदुर संघ, सहकारी र ट्रेड युनियनहरूलाई बलियो बनाउनुपर्छ।
२. शिक्षा र राजनीतिक चेतनाको विस्तार
पितृसत्ता र पूँजीवादले महिलाहरूलाई शिक्षा र ज्ञानबाट बञ्चित गरेर शोषण गर्दै आएको छ।
वैज्ञानिक समाजवादको अध्ययन, राजनीतिक शिक्षा र नारीवादी चेतनाको विकास आवश्यक छ।
३. श्रम शोषण र लैंगिक असमानताविरुद्ध संघर्ष गर्ने
समान कामका लागि समान तलब, सुरक्षित कार्यस्थल र सामाजिक सुरक्षाको सुनिश्चितता गरिनुपर्छ।
घरेलु श्रमलाई मान्यता दिने र राज्यस्तरबाट महिलाहरूलाई सामाजिक सुरक्षा प्रदान गर्नुपर्ने माग उठाउनुपर्छ।
४. क्रान्तिको नेतृत्व गर्ने
इतिहासले प्रमाणित गरिसकेको छ कि महिलाहरूले सामाजिक परिवर्तनको नेतृत्व गर्न सक्छन्।
आजको युगमा डिजिटल प्रविधि, सञ्चार र विज्ञानलाई उपयोग गर्दै समाजवादका लागि संघर्ष गर्नुपर्छ।
निष्कर्ष
८ मार्च केवल एक दिवस मात्र होइन, यो महिलाहरूको संघर्ष, बलिदान र उपलब्धिको प्रतीक हो। इतिहासले सिकाएको पाठलाई आत्मसात् गर्दै, वर्तमानको चुनौतीहरूसँग जुझेर, भविष्यमा वैज्ञानिक समाजवाद स्थापना गर्न महिलाहरू अगाडि आउनैपर्छ। आजको आवश्यकता क्रान्तिकारी महिलाहरूको संगठित शक्ति हो। ८ मार्चको मूल सन्देश यही हो— “श्रमिक महिलाहरू एक होऔं, वैज्ञानिक समाजवादको बाटो अपनाऔं!”
